Czym jest hipoglikemiczna śpiączka?
Hipoglikemiczna śpiączka, znana również jako śpiączka cukrzycowa wywołana hipoglikemią, to stan zagrożenia życia, który pojawia się, gdy poziom glukozy we krwi spada do bardzo niskiego poziomu. Glukoza jest głównym źródłem energii dla mózgu, a jej niedobór prowadzi do poważnych zaburzeń jego funkcjonowania. Ten stan jest szczególnie niebezpieczny dla osób z cukrzycą, zwłaszcza typu 1, ale może dotknąć również osoby z cukrzycą typu 2 stosujące pewne leki, a w rzadkich przypadkach nawet osoby bez cukrzycy z powodu innych schorzeń. Szybka reakcja i odpowiednie postępowanie są kluczowe dla ratowania życia.
Przyczyny hipoglikemii prowadzącej do śpiączki
Do spadku poziomu glukozy we krwi, który może doprowadzić do śpiączki, dochodzi zazwyczaj w wyniku nieprawidłowego bilansu między spożywanymi węglowodanami, podawaną insuliną lub innymi lekami przeciwcukrzycowymi, a także aktywnością fizyczną. Najczęstsze przyczyny to:
- Nadmierna dawka insuliny lub leków doustnych: Zbyt duża ilość leku obniżającego poziom cukru we krwi, zwłaszcza w stosunku do ilości spożywanych węglowodanów.
- Pominięcie posiłku lub spożycie zbyt małej ilości węglowodanów: Niewystarczająca podaż glukozy do krwiobiegu, podczas gdy organizm nadal zużywa dostępne zasoby.
- Intensywny wysiłek fizyczny: Ćwiczenia fizyczne zwiększają zużycie glukozy przez mięśnie. Jeśli nie zostanie to uwzględnione w planie leczenia (np. poprzez spożycie dodatkowych węglowodanów lub zmniejszenie dawki insuliny), może dojść do hipoglikemii.
- Spożycie alkoholu: Alkohol może blokować proces uwalniania glukozy z wątroby, co zwiększa ryzyko hipoglikemii, szczególnie na czczo.
- Niewydolność nerek lub wątroby: Te narządy odgrywają kluczową rolę w metabolizmie glukozy i leków przeciwcukrzycowych. Ich dysfunkcja może prowadzić do utrzymywania się niskiego poziomu cukru.
- Niektóre choroby: Rzadziej hipoglikemia może być objawem innych chorób, takich jak guzy trzustki produkujące insulinę (insulinoma) czy zaburzenia hormonalne.
Objawy hipoglikemii – od łagodnych do zagrażających życiu
Objawy hipoglikemii mogą pojawiać się nagle i narastać w szybkim tempie. Wczesne symptomy są zwykle łagodne, ale nie należy ich lekceważyć. Mogą one obejmować:
- Uczucie głodu, drżenie rąk, poty: To jedne z pierwszych sygnałów ostrzegawczych.
- Ból głowy, zawroty głowy: Niedobór glukozy wpływa na funkcjonowanie mózgu.
- Kołatanie serca, bladość skóry: Organizm reaguje na niski poziom cukru zwiększając produkcję adrenaliny.
- Osłabienie, drażliwość, niepokój: Zmiany nastroju i ogólne złe samopoczucie są częste.
W miarę pogłębiania się hipoglikemii, objawy stają się bardziej poważne i mogą prowadzić do utraty przytomności i śpiączki:
- Zaburzenia widzenia: Niewyraźne widzenie, podwójne widzenie.
- Trudności z mową, dezorientacja: Problemy z formułowaniem zdań i rozumieniem otoczenia.
- Niewyraźna mowa, niezborność ruchów: Objawy przypominające stan upojenia alkoholowego.
- Drgawki: W skrajnych przypadkach może dojść do napadów drgawkowych.
- Utrata przytomności: Stan, w którym osoba przestaje reagować na bodźce zewnętrzne.
Rozpoznanie i pierwsza pomoc w przypadku hipoglikemii
Kluczowe jest szybkie rozpoznanie objawów i natychmiastowe działanie. Jeśli podejrzewasz u kogoś hipoglikemię, a osoba jest przytomna, podaj jej coś słodkiego do jedzenia lub picia, co szybko podniesie poziom glukozy we krwi. Najlepsze są produkty zawierające cukry proste, takie jak:
- Sok owocowy (nie dietetyczny)
- Łyżka miodu lub cukru
- Słodkie ciastko lub cukierki
Po spożyciu słodkiego produktu, należy po około 15 minutach ponownie zmierzyć poziom glukozy we krwi. Jeśli nadal jest niski, powtórz podanie słodkiego produktu. Gdy poziom glukozy wróci do normy, zaleca się spożycie posiłku zawierającego węglowodany złożone, aby zapobiec ponownemu spadkowi.
Co robić, gdy osoba traci przytomność?
Jeśli osoba z hipoglikemią jest nieprzytomna lub ma drgawki, nie podawaj niczego do jedzenia ani picia przez usta, ponieważ istnieje ryzyko zadławienia. W takiej sytuacji niezwłocznie wezwij pogotowie ratunkowe (numer 112 lub 999). Poinformuj dyspozytora o podejrzeniu hipoglikemii. Jeśli jesteś przeszkolony i posiadasz zestaw pierwszej pomocy z glukagonem, podaj go zgodnie z instrukcją. Glukagon jest hormonem, który stymuluje wątrobę do uwolnienia zgromadzonej glukozy.
Zapobieganie hipoglikemii i śpiączce cukrzycowej
Najlepszym sposobem na uniknięcie hipoglikemicznej śpiączki jest świadome i odpowiedzialne zarządzanie cukrzycą. Oto kluczowe zasady:
- Regularne monitorowanie poziomu glukozy: Częste pomiary glikemii, szczególnie przed posiłkami, przed snem i po wysiłku fizycznym, pozwalają na wczesne wykrycie spadków.
- Edukacja pacjenta: Zrozumienie wpływu diety, aktywności fizycznej i leków na poziom cukru we krwi jest fundamentalne.
- Planowanie posiłków i aktywności: Dostosowanie spożycia węglowodanów do dawki insuliny lub leków oraz planowanie posiłków przed i po wysiłku fizycznym.
- Świadomość ryzyka: Osoby z cukrzycą i ich bliscy powinni znać objawy hipoglikemii i wiedzieć, jak reagować.
- Noszenie identyfikatora medycznego: Informacja o cukrzycy i stosowanym leczeniu może być kluczowa w sytuacji nagłego zdarzenia.
- Konsultacje z lekarzem: Regularne wizyty u endokrynologa lub diabetologa pozwalają na optymalizację terapii i minimalizację ryzyka powikłań.
